حميدرضا افضلي*-  28 تیرماه، زندگی بزرگ‌مردی را به ستایش نشستيم که وجب به وجب این سرزمین، قدم‌های او را «ستوده» است. 100 سالگی مردی را به نظاره نشستيم که هم‌نفس با ایران‌دوستان و ایران‌نوردانی چون «ایرج افشار» با ذره‌بین فرهنگ احیاي سنت‌ها کرده و ثبت و مشاهده‌ها نموده است. 1. او که به گفته خودش -قلم را با قدم در هم آمیخته است- نبود امکانات و وسایل سفر را مانع ایرانگردی و تحقیق خود ندیده است؛ چنانکه در سفر استارباد تا آستارا می‌گوید که « دو دوربین بود گاهی قاطری و گاه پیاده» اگر چه با نگاهی موشکافانه منوچهر ستوده به خصوص در بیست و اندی سال که طبرستان را در نوردید تا بذر فرهنگ بکارد، ثابت کرده است که امکانات و وسایل و تجهیزات آنچنانی هرگز شرط سفر محققانه نیست و چه تعریف جامعی نموده است ایرج افشار از هم‌نورد خود در «گلگشت وطن». 2. چنانکه ایرج از ستوده چنین یاد می‌کند: «بامداد پگاه که تهران غم‌خیز در خواب بود. من با منوچهر ستوده از ری، آهنگ بوانات کردیم. ستوده یاری موافق و همراهی آسان‌نورد است. آرامی درونش آرام‌بخش روان است. تحمل و طاقتش زندگی دشوار بیابان را آسان می‌کند. هر نان خشک و سیاهی را می‌خورد. هر آبی را می‌نوشد. در هر بیغوله و کلبه‌ای آرام به خواب خوش می‌رود. طبیعت محبوب اوست و سفر صحرا مطلوبش. (ایرج افشار/ گلگشت وطن/ ص 461) افراد بسیاری بوده‌اند که سفر نموده‌اند و ایرانگردی کرده‌اند؛ لذا کم‌اند آنانی که چون ستوده قدم را با قلم همراه کرده باشد و رنج سفر را به لذت مشاهدات بخشیده باشد. از پیاده‌روی 17 روزه ستوده تا اردبیل یا پژوهش در گورستان‌ها و موقوفات و زیارتگاه‌های مازندران، از کوه‌نوردی‌ها و کویرنوردی‌ها و جنگل‌نوردی‌های گرفته تا سفرهای اروپایی با ماشین و پژوهش‌ها و بازدیدها از کشورهای جهان، همه نشان از علاقه و اهتمام وافر فرهنگ او به این مرز و بوم و ثبت مشاهده‌ها و پژوهش‌هاي ایشان است. ستوده بسان گنج‌یابی که خاک را می‌کاود تا به اشیا گران‌بهایش برسد با ابزار نگاه و گنج فرهنگ، این مرز و بوم کهن را کاویده و برای حفظ آن، ثبت پژوهش کرده و کتاب نوشته است. امروز وام‌دار «ستوده‌هایی» هستیم که ره‌آوردشان «ستودنی» است.
* آموزگار و ايران‌شناس